Voor organisaties zoals stichtingen en startups zijn vrijwilligers en stagiairs vaak van grote waarde. Het is daarom belangrijk dat zij zich goed verdiepen in de regels rondom het inzetten van deze extra handen. De grens tussen een stage, vrijwilligerswerk en betaald werk is namelijk niet altijd scherp. Daardoor bestaat het risico dat de Belastingdienst of de Nederlandse Arbeidsinspectie achteraf oordeelt dat feitelijk sprake is van een arbeidsovereenkomst. Een korte uiteenzetting van de belangrijkste juridische aandachtspunten kan helpen om dit te voorkomen.
Wanneer ontstaat er een arbeidsovereenkomst?
De arbeidsovereenkomst is geregeld in artikel 7:610 van het Burgerlijk Wetboek. Er is sprake van een arbeidsovereenkomst als aan drie cumulatieve voorwaarden is voldaan: er wordt arbeid verricht, er bestaat een gezagsverhouding, en er wordt loon betaald. Zijn deze drie elementen aanwezig, dan is juridisch sprake van een arbeidsovereenkomst, ongeacht hoe partijen de samenwerking zelf hebben benoemd. In dat geval zijn de regels over bijvoorbeeld loon, ontslagbescherming, vakantiedagen en sociale zekerheidsafdrachten van toepassing.
Stagiairs
Hoewel een stagiair formeel geen werknemer is in de zin van art. 7:610 BW, valt hij of zij wel onder de reikwijdte van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Werkgevers zijn daarom verplicht om voor stagiairs een veilige en gezonde werkplek te garanderen, inclusief passende begeleiding en voorlichting over risico’s.
Daarnaast is ook de Arbeidstijdenwet van toepassing. Deze stelt grenzen aan arbeidstijden, rustperiodes en nachtarbeid, met name ter bescherming van minderjarige stagiairs.
Het doel van de stage moet primair gericht zijn op het doen van kennis en ervaring. Het inzetten van een stagiair als reguliere arbeidskracht, bijvoorbeeld ter vervanging van een zieke medewerker, is in strijd met dit doel en kan leiden tot kwalificatie als arbeidsovereenkomst.
Wanneer een stagiair structureel onder gezag werkt, meedraait in het proces en er daarnaast geen sprake is van leerdoelen of begeleiding, kan de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) handhavend optreden. In dat geval wordt mogelijk geconcludeerd dat feitelijk sprake is van een dienstbetrekking, met als gevolg dat onder meer het minimumloon verschuldigd is en sociale premies moeten worden afgedragen.
Vrijwilligerswerk
Voor vrijwilligerswerk gelden deels andere regels. De Arbowet is slechts van toepassing op vrijwilligers als zij werkzaamheden verrichten die risico’s met zich meebrengen, of wanneer zij jonger zijn dan achttien jaar, zwanger zijn of borstvoeding geven. In andere gevallen gelden minder strenge eisen, maar werkgevers blijven verplicht om zorg te dragen voor een veilige werkomgeving.
Om als vrijwilliger te worden aangemerkt, gelden volgens de Rijksoverheid enkele voorwaarden. Het werk moet worden uitgevoerd voor een maatschappelijke organisatie, mag niet verplicht zijn en mag niet de plaats innemen van betaald werk. Vrijwilligers mogen geen werk verrichten dat normaliter aan werknemers wordt uitbesteed. Verder is het raadzaam om een vrijwilligersovereenkomst op te stellen waarin afspraken worden vastgelegd over taken, werktijden, begeleiding en aansprakelijkheid. In bepaalde gevallen, zoals bij werkzaamheden met kwetsbare doelgroepen, is het aanvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) noodzakelijk.
Praktische aandachtspunten
Voor mbo-stagiairs is vereist dat het stagebedrijf een erkend leerbedrijf is. Deze erkenning wordt afgegeven door de Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) en geldt voor vier jaar. Voor stages op hbo- of wo-niveau is een dergelijke erkenning niet vereist, maar ook hier geldt dat leerdoelen, begeleiding en een veilige leeromgeving essentieel zijn.
Voor zowel stagiairs als vrijwilligers is het raadzaam om afspraken schriftelijk vast te leggen in een stage- of vrijwilligersovereenkomst. Daarnaast is het van belang om een aansprakelijkheidsverzekering en een ongevallenverzekering af te sluiten. De organisatie blijft verantwoordelijk voor wat de stagiair of vrijwilliger tijdens de werkzaamheden doet.
Verschillen met een arbeidsovereenkomst
Wordt de samenwerking juridisch gezien als een arbeidsovereenkomst, dan moet de organisatie voldoen aan de verplichtingen die voor werknemers gelden. Dit betekent onder meer het betalen van ten minste het minimumloon, het afdragen van loonheffingen en sociale premies, en het naleven van ontslagregels en arbeidsvoorwaarden. Deze verplichtingen gelden in principe niet voor stagiairs of vrijwilligers, tenzij de feitelijke invulling van de werkzaamheden tot een andere kwalificatie leidt.
Conclusie
De inzet van vrijwilligers en stagiairs biedt veel voordelen, maar vereist ook juridische zorgvuldigheid. Zodra de werkzaamheden de grenzen van een stage of vrijwilligerswerk overschrijden, kan sprake zijn van een arbeidsovereenkomst, met alle (financiële) gevolgen van dien. Door duidelijke afspraken te maken, leerdoelen vast te leggen en de veiligheidsregels te volgen, voorkomt u dat een stage of vrijwilligersproject onbedoeld leidt tot een overtreding van het arbeidsrecht.
Twijfelt u over de inhoud van een overeenkomst of heeft u andere juridische vragen? Neem dan gerust contact op met Startup & Stichting Rechtswinkel. Wij denken graag met u mee.